Một sản phẩm có thể sở hữu ý tưởng sáng tạo, giải quyết đúng nhu cầu thị trường, được truyền thông bài bản và thu hút sự quan tâm tích cực từ khách hàng. Tuy nhiên, đến một giai đoạn nhất định, sẽ xuất hiện câu hỏi mang tính quyết định mà không thể tránh né: sản phẩm đó có tạo ra giá trị tài chính hay không.
Đây không chỉ là vấn đề của bộ phận kế toán, mà là mối quan tâm cốt lõi của nhà đầu tư, đối tác và những người lựa chọn đồng hành lâu dài cùng sản phẩm. Đồng thời, đó cũng là câu hỏi mà bất kỳ ai làm sản phẩm, dù trong môi trường startup, agency hay doanh nghiệp, đều cần có khả năng trả lời một cách rõ ràng và thuyết phục.
Học phần Finance & Investment Case trong môn học Idea to Market được xây dựng nhằm giúp học viên vượt qua rào cản tâm lý về tài chính. Nội dung học tập nhấn mạnh rằng tài chính không phải yếu tố kìm hãm sáng tạo, mà là công cụ để bảo vệ, nuôi dưỡng và phát triển sáng tạo một cách bền vững.
Như Warren Buffett từng nhấn mạnh: “Risk comes from not knowing what you’re doing.” Rủi ro xuất phát từ việc không hiểu rõ những quyết định mà mình đang thực hiện.
Từ cảm tính sang phân tích: Nhìn sản phẩm dưới góc độ tài chính
Trong các học phần trước, sản phẩm được tiếp cận chủ yếu qua lăng kính insight khách hàng, trải nghiệm người dùng và chiến lược truyền thông. Sang học phần này, sản phẩm được đặt trong bối cảnh thực tế hơn, nơi các quyết định phải được đo lường bằng những con số cụ thể như doanh thu, chi phí, lợi nhuận và dòng tiền.
Học viên được hướng dẫn thực hiện phân tích kinh doanh cho một sản phẩm mới một cách có hệ thống. Nội dung tập trung làm rõ đối tượng khách hàng và mức giá phù hợp, nguồn doanh thu cũng như tốc độ tăng trưởng kỳ vọng. Bên cạnh đó, học viên học cách phân biệt và đánh giá các nhóm chi phí, bao gồm chi phí cố định và chi phí biến đổi theo quy mô, từ đó xác định thời điểm hòa vốn và khả năng tạo ra lợi nhuận.
Thay vì tiếp cận tài chính như những công thức khô cứng, học phần giúp học viên nhìn tài chính như một công cụ hỗ trợ ra quyết định. Cách tiếp cận này giúp người làm sản phẩm hiểu rõ hơn tính khả thi của ý tưởng, đồng thời chủ động kiểm soát rủi ro trong quá trình triển khai và mở rộng kinh doanh.
Dự báo doanh số, chi phí và lợi nhuận, những con số biết nói
Một trong những nội dung trọng tâm của học phần là dự báo tài chính. Tại đây, học viên được hướng dẫn cách xây dựng các giả định hợp lý dựa trên cơ sở dữ liệu và nghiên cứu thị trường đã có, thay vì cảm tính hay phỏng đoán chủ quan.
Cụ thể, quá trình dự báo được xây dựng trên các yếu tố như quy mô thị trường mục tiêu, tỷ lệ tiếp cận và chuyển đổi khách hàng, mức giá cùng hành vi mua sắm, cũng như việc thiết lập các kịch bản tăng trưởng khác nhau, bao gồm kịch bản lạc quan, trung bình và thận trọng. Trên nền tảng đó, các bảng dự báo về doanh thu, chi phí và lợi nhuận được hình thành một cách có hệ thống và dễ kiểm soát.
Khi tiếp cận theo hướng này, các con số tài chính không còn là rào cản, mà trở thành công cụ hỗ trợ học viên đánh giá khả năng phát triển dài hạn của ý tưởng kinh doanh. Ở giai đoạn này, học viên hiểu rõ một nguyên tắc quan trọng: dự báo tài chính không đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối, nhưng phải hợp lý, nhất quán và có cơ sở logic rõ ràng.
Thực hành Income Statement: biến ý tưởng thành bảng lãi lỗ
Một điểm nổi bật của học phần là hoạt động thực hành xây dựng báo cáo kết quả kinh doanh (Income Statement) cho một sản phẩm mới. Mục tiêu không phải để học viên trở thành kế toán, mà để hiểu rõ bản chất của các dòng tiền trong quá trình vận hành sản phẩm.
Thông qua việc lập Income Statement, học viên có thể trả lời những câu hỏi cốt lõi như dòng tiền được phân bổ vào đâu, nguồn thu đến từ những hoạt động nào và đâu là những khoản chi phí cần được kiểm soát chặt chẽ nhất. Báo cáo được xây dựng dựa trên các nhóm chi phí quen thuộc trong thực tế triển khai, bao gồm chi phí sản xuất hoặc phát triển sản phẩm, chi phí marketing và truyền thông, chi phí khuyến mại, cùng các chi phí vận hành, nhân sự và công nghệ.
Khi trực tiếp xây dựng bảng lãi và lỗ cho chính sản phẩm của mình, học viên có cơ hội nhìn lại các quyết định đã đưa ra dưới góc độ tài chính. Nhiều giá trị tiềm ẩn được làm rõ, từ việc nhận ra những tính năng tuy hấp dẫn nhưng chi phí quá lớn, đến việc đánh giá lại các hoạt động truyền thông có mức đầu tư chưa tương xứng với giá trị mang về. Đây chính là thời điểm tư duy làm sản phẩm được nâng lên một cấp độ trưởng thành và thực tế hơn.
Lập ngân sách truyền thông & khuyến mại, đầu tư có kiểm soát
Sau khi nắm bắt được bức tranh tài chính tổng thể, học viên tiếp tục đi sâu vào nội dung ngân sách truyền thông và khuyến mại, lĩnh vực thường tiềm ẩn rủi ro chi tiêu vượt kiểm soát nếu thiếu tư duy chiến lược. Học phần giúp học viên tiếp cận vấn đề này một cách có hệ thống và dựa trên mục tiêu rõ ràng.
Cụ thể, học viên được hướng dẫn xác định mục tiêu truyền thông theo từng giai đoạn phát triển của sản phẩm, từ đó phân bổ ngân sách phù hợp cho từng kênh và từng mục tiêu. Quá trình lập ngân sách bao gồm việc ước tính chi phí cho các hoạt động truyền thông trả phí, hợp tác với người ảnh hưởng, sản xuất nội dung và các chương trình khuyến mại. Đồng thời, ngân sách được liên kết chặt chẽ với các chỉ số đo lường hiệu quả và kết quả kỳ vọng.
Thông qua cách tiếp cận này, học viên hiểu rằng marketing không đơn thuần là một khoản chi phí, mà là một khoản đầu tư cần được theo dõi và đánh giá. Mỗi khoản ngân sách được chi ra đều cần có cơ sở rõ ràng, và mỗi chiến dịch triển khai phải gắn liền với mục tiêu cụ thể và có thể đo lường được.
Pitch Deck – kể câu chuyện sản phẩm bằng ngôn ngữ của nhà đầu tư
Phần nội dung khép lại học phần cũng là nội dung được nhiều học viên quan tâm nhất, đó là xây dựng Pitch Deck cơ bản. Tại đây, học viên được hướng dẫn cách cấu trúc một bộ pitch deck ngắn gọn, rõ ràng và có tính thuyết phục cao.
Nội dung pitch deck tập trung trình bày các yếu tố cốt lõi của một dự án, bao gồm vấn đề của thị trường, giải pháp và sản phẩm, quy mô thị trường mục tiêu, mô hình kinh doanh, lợi thế cạnh tranh, kế hoạch Go-to-Market, dự báo tài chính, cũng như nhu cầu hợp tác hoặc đầu tư. Mỗi phần đều được xây dựng trên cơ sở logic, dữ liệu và sự nhất quán trong toàn bộ câu chuyện sản phẩm.
Mục tiêu của nội dung này không phải là kêu gọi đầu tư bằng mọi giá, mà giúp học viên rèn luyện khả năng trình bày ý tưởng một cách mạch lạc, có căn cứ và phù hợp với từng đối tượng tiếp nhận, từ nhà đầu tư, đối tác cho đến khách hàng.
Thông qua quá trình xây dựng pitch deck, học viên nhận ra rằng một bộ trình bày hiệu quả không dựa trên những lời hứa viển vông, mà thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc về sản phẩm, thị trường và lộ trình phát triển trong tương lai.
Kết
Học phần Finance & Investment Case đánh dấu bước hoàn thiện cuối cùng trong hành trình phát triển sản phẩm, từ ý tưởng ban đầu đến một mô hình sẵn sàng bước ra thị trường.
Quan trọng hơn, học viên nhận thức rõ rằng một ý tưởng chỉ thực sự trưởng thành khi có thể trả lời thuyết phục bài toán về giá trị, không chỉ đối với khách hàng, mà còn đối với những người sẵn sàng đầu tư và đồng hành cùng sản phẩm.
Khi đó, sản phẩm không còn dừng lại ở một ý tưởng mang tính khái niệm, mà trở thành một cơ hội kinh doanh có cơ sở, có chiến lược và có tiềm năng phát triển bền vững trong tương lai.
Trần Thị Thùy Dương – Giảng viên FPT Skillking
