Làn sóng trí tuệ nhân tạo đang len lỏi vào hầu hết mọi lĩnh vực công việc, đặc biệt ảnh hưởng rõ rệt tới những vị trí ở cấp Entry level và Junior trong các ngành như Marketing hay Công nghệ thông tin. Với khả năng tự động hóa và xử lý dữ liệu vượt trội, AI có thể đảm nhiệm nhiều tác vụ thường do nhân sự mới đảm nhận, thậm chí đôi khi còn hoàn thành hiệu quả hơn. Điều này đồng nghĩa AI đang trở thành “đối thủ cạnh tranh” trực tiếp của lực lượng lao động trẻ.
Những báo cáo gần đây đã phác họa một bức tranh đáng suy ngẫm về tác động này. Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) dự báo các công việc có tính quy trình cao, như nhập liệu, thư ký hay kế toán, sẽ suy giảm mạnh trong thời gian tới. Đây vốn là những vị trí khởi đầu quen thuộc cho sinh viên mới ra trường, nay lại đối mặt nguy cơ thu hẹp đáng kể.
Không chỉ dừng ở dự báo, các con số thực tế đã cho thấy xu hướng rõ rệt. Nghiên cứu do Đại học Stanford phối hợp cùng Revelio Labs công bố vào tháng 8/2025 chỉ ra rằng, từ cuối năm 2022 đến nay, tỷ lệ việc làm dành cho nhóm lao động trẻ từ 22 đến 25 tuổi trong những lĩnh vực chịu ảnh hưởng mạnh của AI đã giảm khoảng 13%. Cùng với đó, nhu cầu tuyển dụng ở cấp độ Junior cũng ghi nhận mức sụt giảm đáng kể, báo hiệu những thay đổi sâu rộng trên thị trường lao động trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.
Mục lục
Vậy sinh viên cần làm gì để không bị bỏ lại phía sau và tìm ra cơ hội cho riêng mình?
Tôi đang thấy có một xu hướng đó là doanh nghiệp muốn sử dụng nhân sự part-time cho những vị trí entry level hơn là nhân sự fulltime. Họ muốn tối ưu chi phí. Thay vì tuyển một nhân viên full-time để làm các công việc cơ bản mà AI có thể hỗ trợ, họ sẽ ưu tiên thuê 1-2 sinh viên làm part-time để xử lý các tác vụ đó cùng với AI. Chi phí thấp hơn, hiệu quả vẫn đảm bảo. Đây là cơ hội cho các bạn sinh viên, khi mà nhu cầu tích lũy kinh nghiệm thực tế để cạnh tranh khi ra trường trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
Các bạn có thể làm nhân sự part-time với công việc đúng chuyên môn ngay từ khi còn đang đi học, thậm chí là từ năm 2 đại học. Từ đó, các bạn có thể tích lũy kiến thức và kinh nghiệm trong suốt 1-2 năm sau đó. Khi ra trường, bạn đã có sẵn trong tay vài năm kinh nghiệm làm việc đúng chuyên môn, đã quen làm việc với AI, thì khả năng cạnh tranh của bạn sẽ tốt hơn hẳn.
Nhận diện xu hướng chỉ là bước khởi đầu, còn hành động mới quyết định bạn có bắt kịp thời cuộc hay không. Tùy giai đoạn học tập, mỗi sinh viên sẽ cần một chiến lược riêng để chuẩn bị cho thị trường lao động đang thay đổi. Với những bạn đang ở năm nhất, năm hai hay năm ba, tài sản lớn nhất lúc này chính là thời gian. Hãy đầu tư quỹ thời gian đó vào việc xây dựng nền tảng kiến thức và kỹ năng vững chắc, từ chuyên môn học thuật đến các kỹ năng số và tư duy phản biện. Đây cũng là thời điểm thích hợp để thử nghiệm nhiều lĩnh vực, tham gia hoạt động ngoại khóa, thực tập sớm và mở rộng mạng lưới quan hệ.
Quan trọng hơn cả, hãy ghi nhớ rằng khi bạn ra trường, thị trường tuyển dụng ở cấp độ entry level sẽ cạnh tranh gay gắt hơn bao giờ hết. Việc chủ động trau dồi năng lực ngay từ những năm đầu đại học sẽ là lợi thế quan trọng, giúp bạn không chỉ tìm được công việc phù hợp mà còn đủ tự tin vượt qua sự cạnh tranh từ cả con người lẫn công nghệ.
Thứ nhất, hãy nỗ lực bắt đầu đi làm càng sớm càng tốt, đặc biệt từ năm hai đại học. Việc tìm kiếm những công việc bán thời gian đúng chuyên ngành, ưu tiên môi trường có người hướng dẫn và văn hóa đào tạo, dù mức thu nhập chưa cao, sẽ mang lại giá trị lâu dài hơn nhiều so với những công việc chỉ giúp tăng thu nhập ngắn hạn. Đây là giai đoạn quan trọng để bạn tích lũy trải nghiệm thực tế, hiểu rõ cách vận hành của ngành nghề mình theo đuổi và định hình con đường sự nghiệp sau này.
Thứ hai, hãy xây dựng bộ kỹ năng theo mô hình T-Shape. Trục dọc là chuyên môn sâu, đòi hỏi bạn tích lũy kinh nghiệm thực tế liên tục trong 2–3 năm để khi ra trường đã có nền tảng vững vàng. Đừng giới hạn bản thân trong khuôn khổ chương trình đại học; hãy chủ động học thêm ở các trung tâm, khóa học chuyên ngành để tăng tốc con đường nghề nghiệp. Trục ngang là tập hợp các kỹ năng mềm mà máy móc khó có thể thay thế: giao tiếp, lãnh đạo, làm việc nhóm, tư duy phản biện. Hãy tích cực tham gia câu lạc bộ, dự án xã hội hoặc các hoạt động cộng đồng để rèn luyện những kỹ năng này. Chính sự kết hợp giữa chuyên môn sâu và kỹ năng đa dạng sẽ giúp bạn khác biệt và bền vững trong một thị trường lao động đầy cạnh tranh.
Chiến Lược Bứt Tốc dành cho sinh viên năm cuối & sắp tốt nghiệp
Bạn không còn nhiều thời gian, có thể chỉ còn vài tháng để chuẩn bị. Đây là giai đoạn cần chạy nước rút một cách thông minh nhằm gia tăng lợi thế cạnh tranh. Tin tốt là vào thời điểm tháng 9/2025, tác động của AI lên thị trường việc làm vẫn chưa quá nghiêm trọng, vì vậy bạn vẫn đủ thời gian để củng cố năng lực cho bản thân nếu bắt đầu ngay bây giờ.
Hãy chủ động đi làm sớm nhất có thể, bởi chỉ cần thêm vài tháng kinh nghiệm cũng tạo nên sự khác biệt. Doanh nghiệp luôn ưu tiên những ứng viên đã quen môi trường làm việc và có thể bắt tay vào công việc ngay, thay vì mất nhiều thời gian đào tạo lại từ đầu.
Song song với việc tích lũy kinh nghiệm, hãy tranh thủ học về AI từ những nguồn đáng tin cậy. Việc này vừa giúp bạn nắm bắt kiến thức chuẩn chỉnh về công nghệ đang thay đổi thị trường lao động, vừa bổ sung chứng chỉ uy tín để làm đẹp CV. Các nhà tuyển dụng đánh giá cao ứng viên có hiểu biết về AI, xem đó là minh chứng cho tinh thần chủ động và khả năng thích ứng. Bạn có thể tự tìm các khóa học miễn phí và uy tín về AI trên Google và bắt đầu học ngay hôm nay để không bỏ lỡ cơ hội.
– AI Courses and tools form Google Grow – bộ khóa học về AI của chương trình Grow with Google.
– Learn essential AI skills – bộ khóa học của Google AI
– OpenAI Academy – trung tâm đào tạo về AI của OpenAI (công ty mẹ của ChatGPT)
– AI in Marketing Automation – Hubspot Academy
– Free AI Online Training – Salesforce
– Learn Generative AI for Marketing with Meta – Meta Blueprint
Các khóa học trên đều bằng tiếng Anh, nhưng nhiều khóa có phụ đề tiếng Việt.
Nói đến sinh viên thì cũng nên nhắc đến nhà trường
Nhà trường không thể đứng ngoài cuộc dịch chuyển của thị trường lao động, đặc biệt khi AI đang thay đổi cách doanh nghiệp tuyển dụng và sử dụng nhân lực. Giáo trình cần được điều chỉnh theo hướng giúp sinh viên có thể bắt tay vào công việc chuyên môn càng sớm càng tốt, dù chỉ là những hạng mục cơ bản. Việc kéo dài thời gian học đại cương đến hết năm hai và chỉ bắt đầu dạy các kiến thức, kỹ năng thực tế ở năm ba rõ ràng đã trở nên lỗi thời, không còn phù hợp với bối cảnh hiện nay.
Tôi hiểu việc thay đổi chương trình đào tạo là một quá trình phức tạp, đòi hỏi nhiều bước xét duyệt từ cơ quan quản lý. Tuy vậy, vẫn có những giải pháp linh hoạt mà một số trường đã áp dụng, chẳng hạn bổ sung các buổi Giờ Học Chuyên Gia hoặc lồng ghép các khóa đào tạo kỹ năng ngắn hạn vào chương trình chính thức. Những sáng kiến này giúp sinh viên sớm tiếp cận công việc thực tế và trang bị các kỹ năng mà doanh nghiệp cần. Đây là hướng đi đáng khuyến khích và nên được nhân rộng để rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo trong trường và yêu cầu của thị trường lao động.
Lời kết
AI đang cạnh tranh trực tiếp với entry level ở nhiều ngành nghề. Digital marketing và IT là những ngành bị ảnh hưởng rõ rệt hiện nay. Vài năm nữa, mức độ cạnh tranh chắc chắn sẽ còn khốc liệt hơn. Nên nếu các bạn sinh viên năm 1-3 không có sự chuẩn bị ngay từ bây giờ, chờ tới lúc ra trường thì có lẽ đã quá muộn. Còn với những bạn sinh viên sắp ra trường, các bạn phải tập trung bứt tốc thôi. Đây là thử thách, nhưng cũng mở ra nhiều cơ hội cho các bạn.
Thầy Nguyễn Hoàng Đức – Giảng viên FPT Skillking
